تست فشار در دیگ بخار – دیگ بخار یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات در صنایع مختلف از جمله پتروشیمی، غذایی، دارویی، نساجی و مرغداری‌ها است. این دستگاه وظیفه تولید بخار در فشار و دمای بالا را بر عهده دارد. به همین دلیل، اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن آن بسیار حیاتی است. یکی از مهم‌ترین روش‌های بررسی سلامت دیگ بخار، تست فشار یا تست هیدرواستاتیک است.
در این مقاله قصد داریم به اهمیت این تست، نحوه انجام آن، استانداردهای مربوطه و نکاتی که در حین اجرا باید رعایت شود، بپردازیم.
تست فشار دیگ بخار چیست؟
تست فشار (Pressure Test) روشی است برای اطمینان از مقاومت مکانیکی دیگ بخار در برابر فشار بالاتر از حد عملکردی. این آزمایش معمولاً با استفاده از آب و در شرایط کنترل شده انجام می‌شود تا نقاط ضعف، نشتی‌ها و آسیب‌های احتمالی در بدنه یا اتصالات دیگ مشخص شود. به این فرآیند “تست هیدرواستاتیک” نیز گفته می‌شود.
چرا تست فشار در دیگ بخار اهمیت دارد؟
۱. ایمنی کارکنان و تجهیزات
بالاترین اولویت در هر تأسیسات صنعتی، ایمنی است. انفجار دیگ بخار در اثر نقص فنی می‌تواند منجر به خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیر شود. تست فشار از بروز این حوادث جلوگیری می‌کند.
۲. تطابق با استانداردها و مقررات
سازمان‌های ناظر از جمله سازمان ملی استاندارد ایران، انجام تست فشار را برای دریافت یا تمدید گواهی‌نامه‌های ایمنی الزامی می‌دانند. همچنین بسیاری از شرکت‌های بیمه نیز بدون تأیید این تست، حاضر به بیمه کردن دیگ بخار نمی‌شوند.
۳. افزایش طول عمر دیگ بخار
شناسایی زودهنگام مشکلات ساختاری یا خوردگی در بدنه دیگ باعث می‌شود تعمیرات به‌موقع انجام شده و از آسیب‌های گسترده‌تر جلوگیری شود. این موضوع عمر مفید دستگاه را افزایش می‌دهد.
۴. اعتمادسازی برای بهره‌برداران
وقتی دیگ بخار تحت تست فشار قرار گرفته و نتیجه آن مثبت بوده باشد، بهره‌برداران با خیال آسوده‌تری از آن استفاده می‌کنند. این امر به افزایش بهره‌وری و کاهش توقف تولید کمک می‌کند.
انواع تست‌های فشار
در دیگ‌های بخار معمولاً دو نوع تست فشار انجام می‌شود:
۱. تست هیدرواستاتیک (Hydrostatic Test)
در این تست، دیگ با آب پر می‌شود و فشاری معادل ۱.۵ برابر فشار کاری آن اعمال می‌گردد. این تست از نظر ایمنی بهترین روش بررسی است، زیرا آب تراکم‌ناپذیر بوده و در صورت نشتی، خطر انفجار وجود ندارد.
۲. تست پنوماتیک (Pneumatic Test)
در موارد خاص، به‌ویژه زمانی که استفاده از آب امکان‌پذیر نیست، از هوا یا گاز بی‌اثر برای تست استفاده می‌شود. این روش خطرناک‌تر از تست آبی است و معمولاً در شرایط خاص انجام می‌شود.
مراحل انجام تست فشار در دیگ بخار
انجام تست فشار باید توسط کارشناسان فنی با تجربه و طبق استانداردهای مشخص انجام شود. مراحل کلی این تست عبارتند از:
۱. آماده‌سازی اولیه
- تخلیه کامل دیگ از مواد باقی‌مانده
- تمیزکاری سطوح داخلی و خارجی
- بازبینی شیرها، واشرها و اتصالات
۲. پر کردن دیگ با آب
- استفاده از آب تمیز و بدون ناخالصی
- پر کردن آرام و یکنواخت دیگ تا کامل شدن حجم آن
- حذف کامل هوای باقی‌مانده از سیستم (هواگیری)
۳. افزایش فشار
- استفاده از پمپ دستی یا پمپ فشار قوی
- رساندن فشار به ۱.۵ برابر فشار کاری نامی
- نگه داشتن فشار به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه برای بررسی نشتی‌ها
۴. بررسی نتایج
- مشاهده بدنه، لوله‌ها و اتصالات از نظر نشتی
- بررسی تغییر شکل‌های احتمالی در ساختار فلزی
- ثبت نتایج توسط ناظر فنی یا بازرس رسمی
۵. تخلیه آب و خشک‌سازی
- تخلیه کامل آب با رعایت اصول ایمنی
- خشک‌کردن سطوح داخلی برای جلوگیری از زنگ‌زدگی
- بازگرداندن اجزای سیستم به حالت عملیاتی
استانداردهای تست فشار دیگ بخار
تست فشار باید بر اساس استانداردهای بین‌المللی و داخلی انجام شود. مهم‌ترین این استانداردها عبارتند از:
- ASME Section I & VIII: مربوط به طراحی و ساخت بویلرها و مخازن تحت فشار
- EN 13445: استاندارد اروپایی ساخت مخازن تحت فشار
- ISIRI 4231: استاندارد ملی ایران در خصوص دیگ‌های بخار
- دستورالعمل‌های اداره بازرسی فنی وزارت کار و سازمان ملی استاندارد
نکات ایمنی در تست فشار دیگ بخار
انجام تست فشار، با وجود اینکه برای افزایش ایمنی است، اما اگر اصولی انجام نشود، خود می‌تواند خطرآفرین باشد. بنابراین رعایت نکات زیر ضروری است:
- استفاده از تجهیزات مناسب و سالم
- حضور بازرس فنی و مجرب در محل تست
- بستن همه مسیرهای بخار خروجی
- دور نگه‌داشتن افراد غیرمسئول از محدوده تست
- استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند عینک، کلاه ایمنی و دستکش
چه زمانی باید تست فشار انجام شود؟
- قبل از بهره‌برداری اولیه از دیگ بخار
- پس از انجام تعمیرات اساسی یا تغییرات ساختاری
- در دوره‌های زمانی مشخص طبق دستورالعمل سازنده یا سازمان استاندارد (معمولاً هر یک تا دو سال)
- در صورت بروز نشتی یا کاهش راندمان
نتیجه‌گیری
تست فشار دیگ بخار یکی از حیاتی‌ترین مراحل در نگهداری و بهره‌برداری ایمن از این تجهیزات صنعتی است. این آزمایش علاوه بر افزایش ایمنی، باعث افزایش عمر مفید دستگاه، کاهش هزینه‌های نگهداری و ایجاد اعتماد در بین بهره‌برداران می‌شود. با توجه به اهمیت بالای این تست، پیشنهاد می‌شود که همواره آن را زیر نظر کارشناسان مجرب و طبق استانداردهای معتبر انجام دهید.
در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر با مشاوران ما در تماس باشید.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید
بدون دیدگاه